Cứ mỗi dịp Tết Nguyên Đán đến, người người nhà nhà lại chuẩn bị mâm cúng giao thừa thật tươm tất, cẩn thận. Mỗi miền lại có những nét đặc trưng riêng trong cách bày biện và chuẩn bị lễ vật cho mâm cúng. Cùng Bazanland khám phá điểm khác biệt trong mâm cỗ cúng giao thừa miền Bắc – Trung – Nam nhé!
Ý nghĩa nghi thức cúng giao thừa
Giao thừa là khoảnh khắc quan trọng trong văn hóa Việt Nam, là thời điểm chuyển giao giữa năm cũ và năm mới theo lịch âm, bắt đầu từ thời khắc 0 giờ: 0 phút: 0 giây của ngày đầu tiên của năm mới.
Đêm giao thừa, hay còn gọi là đêm Trừ Tịch, từ 11 giờ đêm ngày 29 đến 1 giờ sáng mùng 1 Tết, được coi là đêm linh thiêng nhất của mọi gia đình Việt. Theo quan niệm dân gian, đây là thời điểm trời đất giao hoà, âm dương hòa hợp, mang theo sức sống mới đầy hy vọng và may mắn.
Vào thời khắc này, mọi gia đình chuẩn bị những mâm cúng giao thừa trong nhà, ngoài trời và thắp hương cúng gia tiên. Các thành viên trong gia đình quây quần bên nhau, chung vui để chuẩn bị đón năm mới. Chính vì sự quan trọng và ý nghĩa tâm linh, lễ cúng giao thừa luôn được chuẩn bị kỹ lưỡng với mong muốn một năm mới tràn đầy niềm vui, may mắn và hạnh phúc, cầu mong cho sức khỏe và tài lộc dồi dào cho tất cả thành viên trong gia đình.
Xem chi tiết: Cúng giao thừa là gì? Cách cúng giao thừa trong nhà và ngoài trời
Mâm cúng giao thừa gồm những gì?
Mâm cỗ cúng giao thừa miền Bắc
Mâm cơm cúng giao thừa của người miền Bắc gồm những món ăn truyền thống, thể hiện sự tôn kính và mong ước về một năm mới an khang, phồn thịnh. Đặc trưng cho cỗ cúng này là sự đa dạng và phong phú về món ăn, thể hiện lòng biết ơn và hy vọng cho một năm mới tốt lành.
Các món ăn truyền thống thường xuất hiện trên mâm cúng giao thừa ở miền Bắc bao gồm 4, 6 món hoặc thậm chí 8 món nếu cỗ cúng được chuẩn bị cho một gia đình lớn hoặc có điều kiện. Những món ăn này đều mang theo ý nghĩa đặc biệt và phản ánh văn hóa ẩm thực truyền thống:
- Móng giò hầm măng
- Bóng nấu thập cẩm
- Mọc
- Miến nấu lòng gà
- Thịt gà luộc
- Giò lụa
- Nem
- Giò xào
- Nộm
- Hành muối
- Bánh chưng,…
Mâm cỗ cúng giao thừa miền Trung
Mâm cúng giao thừa ở miền Trung độc đáo, phản ánh đậm đà nét văn hóa truyền thống của người dân nơi đây. Mâm cỗ giao thừa ở miền Trung sẽ thường có cả bánh chưng và bánh tét. Ngoài ra, mâm cỗ cúng ở miền Trung còn có sự phong phú với nhiều món ăn đặc trưng:
- Dưa món
- Giò lụa
- Thịt đông
- Gà bóp rau răm
- Chả
- Thịt heo luộc
- Dưa giá
- Măng khô ninh
- Miến
- Cá chiên
- Ram
Các món ăn khác như cuốn diếp gỏi ngó sen, gỏi bao tử, bánh răng bừa, xà lách gân bò, chả tôm, nem lụi,… cũng thường xuất hiện mâm cúng giao thừa ở miền Trung, làm tăng sự đa dạng và phong phú của bữa tiệc giao thừa.
Mâm cỗ cúng giao thừa miền Nam
Bàn cỗ cúng giao thừa của người miền Nam là sự kết hợp tinh tế giữa các món ăn truyền thống. Thời tiết nắng nóng, những món ăn nguội được ưa chuộng, mâm cúng giao thừa ở miền Nam thường có sự đa dạng với những món như:
- Canh măng tươi
- Canh khổ qua nhồi thịt
- Thịt kho hột vịt
- Gỏi tôm thịt
- Chả giò
- Dưa món
- Củ kiệu
- Bánh tét
- Củ cải ngâm nước mắm
Mâm cỗ cúng giao thừa chay
Có rất nhiều gia đình lựa chọn làm mâm cúng chay giao thừa. Mâm cỗ chay cũng rất đa dạng các món ăn ngon, thanh tịnh. Những món ăn chay truyền thống thường có trong mâm cúng bao gồm:
- Chè, bánh
- Xôi
- Trái cây, bánh mứt
- Cơm, canh chay
- Chén đũa
Mâm cúng giao thừa ngoài trời, trong nhà khác gì nhau?
Khi chuẩn bị lễ cúng giao thừa, thường có 2 mâm cúng, gồm mâm cúng giao thừa trong nhà và ngoài trời. Vậy 2 mâm cúng này có gì khác nhau, cùng tìm hiểu trong mục dưới đây nhé.
Mâm cỗ cúng giao thừa ngoài trời
Mâm lễ cúng giao thừa ngoài trời có thể chuẩn bị cỗ mặn hoặc cỗ chay tùy theo từng gia đình và văn hóa vùng miền. Nhưng tất cả đều thể hiện niềm hy vọng vào một năm mới an lành, phồn thịnh.
Gia chủ nên lựa chọn gà cúng là gà trống mới tập gáy, chưa đạp mái, khỏe mạnh, mỏ vàng, mào cờ đỏ tươi, chân gà màu vàng.
Trong lễ cúng ngoài trời, gia chủ có thể thêm vào mâm cúng giao thừa mũ của Đại vương hành khiển.
Nơi đặt mâm cúng cần được lựa chọn kỹ lưỡng, đảm bảo sạch sẽ. Lễ vật cần chuẩn bị cho mâm lễ cúng giao thừa ngoài trời bao gồm:
- Mâm ngũ quả
- Nhang (tốt nhất là 3 cây nhang to)
- Hoa/đèn/nến
- Trầu cau
- Muối gạo
- Trà rượu
- Quần áo và mũ nón giấy
- Thủ lợn luộc
- Gà trống luộc
- Xôi và bánh chưng.
Mâm cỗ cúng giao thừa trong nhà
Mâm cúng giao thừa trong nhà là nghi thức truyền thống được gia đình Việt thực hiện để bày tỏ lòng kính trọng và tri ân đối với tổ tiên. Mâm cúng thường bao gồm nhiều lễ vật để tượng trưng cho sự may mắn và phồn thịnh trong năm mới. Một số vật phẩm thường xuất hiện trên mâm cúng mà bạn có thể tham khảo:
- Đĩa trầu cau
- Mâm ngũ quả: Mâm ngũ quả tượng trưng cho sự phồn thịnh, giàu có và có ý nghĩa tâm linh vô cùng quan trọng. Mâm ngũ quả thường bao gồm 5 loại trái cây nhiều màu sắc tượng trưng cho ngũ hành.
- Đèn dầu
- Đĩa muối gạo
- Chung trà
- Bánh mứt
- Bình hoa cúng
Cách bài trí mâm cúng giao thừa ngoài trời, trong nhà
Cách bày mâm cúng giao thừa ngoài trời
Cách bày mâm cúng giao thừa ngoài trời mặn:
- Bày đĩa gà luộc và đặt giữa mâm (có thể cho gà ngậm một bông hoa hồng đỏ), hãy để đầu gà hướng ra ngoài đường.
- Đặt bánh chưng đã bóc vỏ, đặt bên cạnh đĩa gà.
- Xếp đĩa giò lụa kế bên đĩa bánh chưng.
- Đặt đĩa hoa quả phía sau đĩa gà và bánh chưng.
- Chuẩn bị gạo và muối trong một đĩa hoặc chén nhỏ, đặt bên cạnh đĩa hoa quả.
- Đèn và nến để gần đĩa hoa quả.
- Rượu, trà và nước đặt phía trước mâm lễ.
- Vàng mã và trầu cau trên xếp ở mép mâm cúng.
- Đặt mũ cánh chuồn ở phía sau mâm lễ hoặc bên cạnh nếu mâm rộng.
- Đặt lọ hoa tươi bên phải.
- Hương thắp có thể châm trực tiếp vào chén gạo, muối hoặc cắm trực tiếp vào đĩa xôi gà hay bánh chưng.
Cách bày mâm cúng giao thừa ngoài trời chay:
- Trải bàn bằng một tấm khăn sạch và đặt mâm cúng lên trên đó.
- Đĩa xôi và bánh kẹo ở trung tâm của mâm cúng.
- Sắp xếp tiền vàng, đĩa muối, đĩa gạo xung quanh mâm cúng.
- Đặt lọ hoa, sớ khấn, và mũ cánh chuồn cùng bên cạnh.
- Bày nước ngọt và bia ở phía tay trái mâm lễ.
- Đặt đèn hoặc nến ở phía bên phải mâm cúng.
- Thắp hương có thể đặt trên mâm hoặc cắm vào chén muối, gạo.
Cách bày mâm cúng giao thừa trong nhà
Sau khi cúng giao thừa ngoài trời, bước tiếp theo là chuẩn bị lễ cúng trong nhà.
Mâm cúng giao thừa trong nhà được phân thành hai phần chính: mâm cỗ mặn và mâm cỗ chay. Phần mâm cỗ mặn bao gồm những món truyền thống như bánh chưng, giò – chả, xôi gấc – xôi đậu xanh, thịt gà,… tùy vào sở thích của mỗi gia đình. Phần mâm cỗ chay và ngọt thường gồm hương hoa, nến và đèn, bánh kẹo, đồ uống như bia và nước ngọt, các loại mứt trái cây.
Trong lễ cúng giao thừa trong nhà, sự hiện diện đầy đủ của tất cả thành viên trong gia đình là không thể thiếu. Họ đứng trang nghiêm trước bàn thờ, thắp hương cho tổ tiên, mong muốn được sự phù hộ và có một năm mới an khang thịnh vượng và sức khỏe trọn vẹn.
Bài cúng giao thừa ngoài trời, trong nhà chuẩn nhất
Văn khấn giao thừa ngoài trời
Văn khấn giao thừa ngoài trời 1:
Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)
Kính lạy :
– Đức Đương lai hạ sinh Di Lặc Tôn Phật
– Hoàng Thiên, Hậu Thổ, chư vị Tôn Thần.
– Ngài Cựu Niên Sở Vương hành khiển, Biểu Tào phán quan.
– Tân niên Ngô Vương hành khiển; Hứa Tào phán quan năm………
– Bản xứ Thổ địa phúc đức chính thần, Ngũ phương long mạch điền chủ tiếp dẫn tài thần
Nay là phút giao thừa giữa năm Quý Mão và năm Giáp Thìn
Chúng con là…………….., Tuổi:………..
Ngụ tại ……………………………………….…
Phút thiêng giao thừa vừa tới, năm cũ qua đi, đón mừng năm mới, tam dương khai thái, vạn tượng canh tân. Nay Ngài Thái Tuế tôn thần trên vâng lệnh Thượng Đế giám sát vạn dân, dưới bảo hộ sinh linh tảo trừ yêu nghiệt. Quan cũ về triều đế khuyết, lưu phúc lưu ân. Quan mới xuống thay, thể đức hiếu sinh, ban tài tiếp lộc. Nhân buổi tân xuân, tín chủ chúng con thành tâm sửa biện hương hoa phẩm vật, nghi lễ cung trần, dâng lên trước án. Cúng dâng Phật Thánh, dâng hiến Tôn Thần, đốt nén tâm hương, dốc lòng bái thỉnh.
Chúng con kính mời: Ngài Cựu niên Đương cai, Ngài Tân niên Đương cai Thái Tuế Chí đức Tôn thần, Ngài Bản cảnh Thành Hoàng, Chư vị Đại Vương, Ngài Bản xứ Thần Linh Thổ Địa, Phúc Đức Chính Thần, các Ngài Ngũ phương, Ngũ thổ, Long mạch Tài Thần, Bản gia Táo Quân và chư vị Thần Linh cai quản ở trong xứ này. Cúi xin giáng lâm trước án thụ hưởng lễ vật.
Nguyện cho chúng con: Minh niên khang thái, trú dạ cát tường. Độ cho chúng con mọi duyên thuận lợi, công việc hanh thông. Người người được chữ bình an, tháng ngày được hưởng phần lợi lộc. Âm phù – Dương trợ, sở nguyện tòng tâm. Bốn mùa không hạn ách nào xâm, tám tiết có điềm lành tiếp ứng.
Dãi tấm lòng thành, cúi xin chứng giám.
Nam mô Bồ tát Ma ha tát đại chứng minh.
(Lạy 3 lạy)
Văn khấn giao thừa ngoài trời 2:
Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)
Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương
Con kính lạy Đức Đương lai hạ sinh Di Lặc Tôn Phật.
Con kính lạy Hoàng Thiên, Hậu Thổ, chư vị Tôn thần
Con kính lạy ngài Cựu niên Đương cai Hành khiển
Con kính lạy ngài đương niên Thiên quan: Cự Tào Phán quan
Con kính lạy các ngài Ngũ phương, Ngũ thổ, Long mạch, Táo quân,chư vị Tôn thần.
Nay là phút Giao thừa năm Giáp Thìn
Chúng con là ……………………….…
Ngụ tại ……………………
Nhân phút thiêng liêng giao thừa vừa tới năm cũ qua đi, đón mừng năm mới, tam dương khai thái, vạn tượng canh tân. Nay ngài Thái Tuế tôn thần trên vâng lệnh Thượng đế giám sát vạn dân, dưới bảo hộ sinh linh tảo trừ yêu nghiệt. Quan cũ về triều cửa khuyết, lưu phúc lưu ân. Quan mới xuống thay, thể đức hiếu sinh, ban tài tiếp lộc.
Nhân buổi tân xuân, tín chủ chúng con thành tâm, sửa biện hương hoa phẩm vật nghi lễ cung trần, dâng lên trước án. Cúng dâng Phật Thánh, dâng hiến Tôn thần, đốt nén tâm hương dốc lòng bái thỉnh.
Chúng con kính mời các ngài giá lâm trước án, thụ hưởng lễ vật.
Phù hộ độ trì cho tín chủ chúng con được minh niên khang thái, vạn Sự cát tường. Bốn mùa tám tiết được chữ bình an, gia đạo hưng long thịnh vượng, bách sự hanh thông , ngày ngày được hưởng ơn Trời, Phật, chư vị Tôn thần.
Cúi xin chín phương Trời mười phương chư Phật cùng Chư vị tôn thần chứng giám, phù hộ độ trì.
Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)
Văn khấn giao thừa trong nhà
Văn khấn giao thừa trong nhà 1:
Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)
Kính lạy:
– Đức đương lai hạ sinh Di Lặc Tôn Phật.
– Hoàng Thiên hậu Thổ chư vị tôn Thần.
– Ngài bản cảnh Thành Hoàng chư vị đại Vương.
– Ngài bản xứ Thần linh Thổ địa. Ngài định Phúc Táo quân. Các ngày Địa Chúa Long mạch Tôn Thần và tất cả các Thần linh cai quản trong khu vực này
– Các Cụ Tổ tiên nội ngoại chư vị tiên Linh.
Nay là giờ phút Giao thừa năm …….
Chúng con là :………………………………..
Ngụ tại :…………………………………………..
Phút Giao thừa vừa tới, nay theo Vận luật, tống cựu nghinh tân, giờ Tý đầu Xuân, đón mừng Nguyên Đán. Chúng con thành tâm sửa biện hương hoa vật phẩm, nghi lễ cung trần, dâng lên trước Án, cúng dâng Phật Thánh, dâng hiến Tôn Thần, đốt nén Tâm hương dốc lòng bái thỉnh.
Chúng con kính mời ngài bản cảnh Thành Hoàng chư vị đại Vương, ngài bản xứ Thần linh Thổ địa, ngài định Phúc Táo quân, ngài Phúc Đức chính Thần, các Ngài Ngũ phương, Ngũ thổ, Long mạch Tài thần, ngài Bản Gia Táo Quân, các ngài Địa Chúa Long mạch Tôn Thần và tất cả các Thần linh cai quản trong khu vực này. Cúi xin giáng lâm trước án, thụ hưởng lễ vật.
Chúng con lại kính mời: các cụ Tiên Linh Cao Tằng Tổ Khảo, Cao Tằng Tổ Tỷ, Bá thúc huynh đệ, Cô di tỷ muội, nội ngoại tộc chư vị hương linh, cúi xin giáng về linh sàng thụ hưởng lễ vật.
Chúng con lại kính mời các vị Vong Linh tiền Chủ hậu Chủ, y thảo phụ mộc ở trong đất này, nhân tiết Giao thừa, giáng lâm trước Án, chiêm ngưỡng Tôn Thần, thụ hưởng lễ vật.
Nguyện cho chúng con: Minh niên khang thái, vạn sự cát tường. Độ cho chúng con mọi duyên thuận lợi, công việc hanh thông. Người người được chữ bình an, tháng ngày được hưởng phần lợi lộc. Âm phù – Dương trợ, sở nguyện tòng tâm. Bốn mùa không hạn ách nào xâm, tám tiết có điềm lành tiếp ứng.
Dãi tấm lòng thành, cúi xin chứng giám.
Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)
Văn khấn giao thừa trong nhà 2:
Nam mô A-di-đà Phật (3 lần)
Kính lạy:
– Con kính lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương.
– Con kính lạy Đức Đương Lai Hạ Sinh Di Lặc Tôn Phật.
– Con kính lạy Đức Bồ tát Quán Thế Âm cứu nạn cứu khổ chúng sinh.
– Con kính lạy Hoàng thiên, Hậu thổ, chư vị tôn thần.
– Con kính lạy ngài cựu niên Hành khiển, cựu Hành binh chi thần, cựu Phán quan.
– Con kính lạy ngài đương niên Hành khiển, đương niên Hành binh chi thần, đương niên Phán quan.
– Con kính lạy các ngài Ngũ phương, Ngũ thổ, Long mạch, Táo quân, chư vị tôn thần.
Nay là phút giao thừa năm Quý Mão với năm Giáp Thìn
Chúng con là: …, sinh năm: …, hành canh: … tuổi, cư ngụ tại số nhà: …, ấp/khu phố: .., xã/phường …, quận/huyện/ thành phố …, tỉnh/thành phố …
Nhân phút thiêng liêng giao thừa vừa tới, năm cũ qua đi, đón mừng năm mới, tam dương khang thái, vạn tượng canh tân.
Nay ngài Thái Tuế tôn thần trên vâng lệnh Ngọc Hoàng Thượng đế, giám sát vạn dân, dưới bảo hộ sinh linh tảo trừ yêu nghiệt. Quan cũ về triều cửa khuyết, lưu phúc, lưu ân. Quan mới xuống thay, thể đức hiếu sinh, ban tài tiếp lộc.
Nhân buổi tân xuân, tín chủ chúng con thành tâm, sửa biện hương hoa phẩm vật, nghi lễ cung trần, dâng lên trước án, cúng dường Phật, Thánh, dâng hiến tôn thần, đốt nén tâm hương, dốc lòng bái thỉnh.
Chúng con kính mời: Ngài Cựu niên đương cai Thái tuế, ngài Tân niên đương cai Thái tuế chí đức tôn thần, ngài Bản cảnh Thành hoàng chư vị đại vương, ngài bản xứ thần linh Thổ địa, ngài Hỷ thần, Phúc đức chính thần, các ngài Ngũ phương, Ngũ thổ, Long mạch, Tài thần, chư vị bản gia Táo quân, và chư vị Thần linh cai quản ở trong xứ này, cúi xin giáng lâm trước án thụ hưởng lễ vật.
Nguyện cho tín chủ, minh niên kháng thái, vạn sự tốt lành, bốn mùa tám tiết được chữ bình an, gia đạo hưng long thịnh vượng, bách sự hanh thông, ngày ngày được hưởng ơn trời, Phật, chư vị tôn thần.
Chúng con kính cẩn tiến dâng lễ vật, thành tâm cầu nguyện. Cúi xin chín phương trời, mười phương chư Phật cùng chư vị tôn thần chứng giám phù hộ độ trì.
Nam mô A-di-đà Phật (3 lần, 3 lạy)
Chi tiết: Văn khấn cúng giao thừa trong nhà và ngoài trời đầy đủ nhất
Những lưu ý khi chuẩn bị mâm cơm cúng giao thừa
Nên sử dụng hoa tươi: Đối với việc chuẩn bị bàn thờ và mâm cúng giao thừa, sử dụng hoa tươi là rất quan trọng. Tránh sử dụng hoa giả hoặc hoa nhựa, vì theo quan điểm tâm linh, đây được coi là biểu hiện của sự giả dối, không may mắn.
Cúng giao thừa ngoài trời trước – trong nhà sau: Theo nhiều quan niệm phong thủy, lễ cúng giao thừa được xem như việc kính trọng các vị chư thiên, cai quản năm mới và tiễn biệt chư thiên của năm cũ. Do đó, cần chuẩn bị lễ cúng ngoài trời trước khi cúng gia tiên và thần linh trong nhà.
Chuẩn bị bàn nhỏ riêng để cúng: Cho dù làm mâm cúng mặn hay chay, hãy đặt nó trên chiếc bàn con ở dưới bàn thờ chính. Bàn thờ chính nên được trang trí bằng hoa tươi, quả tươi, một số ít tiền vàng mã, cùng với trà và nước.
Những câu hỏi thường gặp về mâm cúng giao thừa
Nhà chung cư cúng giao thừa ở đâu?
Nhiều người ở chung cư thường lựa chọn cúng giao thừa tại ban công của căn hộ. Tuy nhiên, hành động này không nguy hiểm mà còn ảnh hưởng đến các căn hộ lân cận, thậm chí có thể gây cháy nổ và vi phạm các quy định của tòa nhà chung cư. Vì vậy, nếu muốn thực hiện lễ cúng giao thừa ngoài trời tại chung cư, bạn nên chuẩn bị mâm cúng và đem xuống khu vực sân chung của chung cư để cúng giao thừa.
Đặt mâm cúng giao thừa hướng nào?
Khi tổ chức lễ cúng giao thừa ngoài trời, nên đặt mâm cúng theo hướng Bắc hoặc Đông. Theo quan điểm dân gian, hướng Bắc là hướng của Thượng Đế, trong khi hướng Đông được xem là hướng linh thiêng, thích hợp cho việc cúng Thiên Tử.
Mâm cúng giao thừa có gạo muối không?
Gạo và muối là 2 thứ không thể thiếu trong mâm cúng giao thừa. Chúng được sử dụng với quan niệm việc xua đuổi những điều không may mắn của năm cũ và đồng thời mang lại sự thịnh vượng, tài lộc cho năm mới sắp đến.
Gạo muối cúng giao thừa ngoài trời xong làm gì?
Sau khi hoàn thành nghi lễ cúng giao thừa, chờ đến khi hương khói đã tan hết thì chủ nhà khấn vái, tạ lễ, hóa vàng. Tiếp theo, họ sẽ rải gạo, muối xung quanh ngôi nhà với ý nghĩa bố thí cho các linh hồn và vong linh. Điều quan trọng là, sau khi muối gạo đã được cúng giao thừa ngoài trời, không nên tung vào nhà và cất đi.
Gà cúng giao thừa quay đầu ra hay vào?
Nên đặt gà cúng giao thừa đầu hướng ra đường, với ý nghĩa để chào đón quan hành khiển, người cai quản năm mới. Không chỉ thế, việc hướng con gà cúng ra đường còn mang ý nghĩa đón ánh sáng vào nhà, mọi điều sẽ thuận lợi cho mọi việc trong năm mới. Chọn con gà cúng đêm giao thừa cần phải là gà trống, khỏe mạnh, lông đỏ hoặc vàng đỏ, mào thẳng đứng, mỏ và chân màu vàng…
Với những chia sẻ trong bài viết này, Bazanland mong rằng bạn tham khảo được những thông tin bổ ích để chuẩn bị mâm cúng giao thừa thật đầy đủ, trọn vẹn để đón năm mới. Đừng quên vào website Bazanland để đọc thêm nhiều thông tin thú vị khác nhé.